Tuy nhiên, tình trạng sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp giả, không bảo đảm chất lượng vẫn xảy ra ở nhiều địa phương với diễn biến phức tạp và thủ đoạn tinh vi, gây thiệt hại cho người sản xuất, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng nông sản, ô nhiễm môi trường và bức xúc trong xã hội.
Thị trường hỗn loạn
Thực tế cho thấy, vì lợi nhuận đem lại lớn nên tình trạng sản xuất, kinh doanh, sử dụng vật tư nông nghiệp (VTNN) giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc ngày càng gia tăng. Có lẽ không có nước nào có số lượng cơ sở sản xuất, kinh doanh VTNN nhiều như ở nước ta, riêng trên địa bàn Hà Nội đã có khoảng hơn 4.000 cơ sở, trong đó có đến hơn 3.000 cơ sở nhỏ lẻ, thậm chí mùa vụ. Số lượng các cơ sở áp dụng chương trình quản lý chất lượng tiên tiến: GMP, SSOP, HACCP… còn ít, thậm chí một số doanh nghiệp (DN); cơ sở nhỏ lẻ chưa đáp ứng đủ điều kiện cần thiết nhưng vẫn tồn tại và tham gia sản xuất kinh doanh VTNN… Một số DN nhập khẩu phân bón về rồi pha trộn, tạo thành sản phẩm mới bán cho nông dân, còn thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) hiện nay như một ma trận với muôn hình vạn trạng, ngay cả các đại lý kinh doanh VTNN cũng vì hám lợi mà tiếp tay cho cách làm ăn gian dối. Tình trạng một số DN tự ý đưa các giống cây trồng mới, giống cây trồng nhập nội vào khảo nghiệm sản xuất thử; tổ chức các hoạt động quảng bá, hội thảo, hội nghị khách hàng, giới thiệu sản phẩm VTNN mà chưa có ý kiến của cơ quan chuyên môn... vẫn diễn ra không ít. Điều này đã tạo cơ hội cho những loại VTNN kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, xuất xứ trà trộn vào thị trường, tiềm ẩn các nguy cơ ảnh hưởng đến sản xuất trồng trọt và bùng phát các đối tượng dịch hại nguy hiểm.
Thời gian qua, mặc dù đã có nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm thắt chặt quản lý VTNN, cùng với đó là việc các ngành chức năng đã tăng cường kiểm tra xử phạt các cơ sở sản xuất - kinh doanh VTNN, nhưng hiện nay, thị trường này vẫn hỗn loạn bởi hàng giả, hàng nhái và kém chất lượng. Tình trạng phân bón, thuốc BVTV, giống cây trồng… kém chất lượng khiến bà con nông dân bức xúc. Bằng mắt thường thì không thể nào phân biệt được đâu là thật, đâu là giả, kém chất lượng, chỉ khi dùng xong, hậu quả mất mùa, lúc đó nông dân mới biết.
Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phục vụ quản lý vật tư nông nghiệp chưa đầy đủ và tính khả thi chưa cao; năng lực quản lý nhà nước còn hạn chế; công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, đấu tranh phòng chống tội phạm và sự phối hợp giữa các Bộ, ngành, địa phương chưa chủ động, thiếu quyết liệt, còn có nơi buông lỏng quản lý; chế tài xử phạt chưa đủ mạnh để ngăn ngừa vi phạm; công tác tuyên truyền mới tập trung phản ánh vi phạm, chưa chú trọng biểu dương, khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp làm tốt, bảo đảm chất lượng; chưa phát huy được vai trò giám sát, phát hiện và tham gia tố giác vi phạm của các tổ chức, cộng đồng và người dân.
Giải pháp cấp bách của Chính phủ
Để tạo bước chuyển biến tích cực trong công tác quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 15/CT-TTg yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách. Trong đó, yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương khẩn trương rà soát, ban hành hoặc trình cơ quan có thẩm quyền ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của ngành; Rà soát, kiểm tra việc đăng ký điều kiện kinh doanh dịch vụ của tổ chức đánh giá sự phù hợp lĩnh vực nông nghiệp; Tập trung chấn chỉnh, kiên quyết thu hồi chỉ định tổ chức kinh doanh dịch vụ đánh giá sự phù hợp khi có sai phạm theo quy định của pháp luật; Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là thanh tra, kiểm tra đột xuất việc chấp hành pháp luật về sản xuất, kinh doanh, chất lượng vật tư nông nghiệp; Giải quyết khiếu nại, tố cáo các vi phạm pháp luật về sản xuất, kinh doanh, chất lượng vật tư nông nghiệp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được giao; xử lý dứt điểm các điểm nóng sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh, sử dụng Salbutamol, Aurmine, Cysteamine và các hóa chất, kháng sinh khác trong danh mục hóa chất, kháng sinh cấm nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng trong chăn nuôi, thủy sản tại Việt Nam; Xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật về sản xuất, kinh doanh, chất lượng vật tư nông nghiệp; Xử lý các cơ quan, công chức thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý vật tư nông nghiệp.
Bộ Công Thương chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường phối hợp với các cơ quan liên quan trên địa bàn tăng cường kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh vật tư nông nghiệp lưu thông trên thị trường theo quy định của pháp luật; Chú trọng kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm đối với hàng lậu, hàng giả và các hành vi gian lận thương mại; Chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng có liên quan kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về chất lượng hàng hóa, điều kiện sản xuất, kinh doanh, bảo quản hàng hóa.
Ban chỉ đạo 389 Quốc gia chỉ đạo lực lượng 389 của các Bộ, ngành, địa phương chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, lực lượng chức năng thành viên phối hợp tăng cường lực lượng kiểm tra, kiểm soát ngăn chặn, xử lý nghiêm nhập lậu, kinh doanh vật tư nông nghiệp không bảo đảm chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ; đồng thời, xây dựng và triển khai kế hoạch chuyên đề về đấu tranh chống buôn lậu, sản xuất, kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giả, kém chất lượng.
Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép qua biên giới các loại vật tư nông nghiệp giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Thanh tra Chính phủ tăng cường công tác thanh tra việc chấp hành chính sách pháp luật đối với hoạt động thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước có chức năng chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, quản lý vật tư nông nghiệp nhằm phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý vi phạm.
Bộ Công an chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ, Công an các địa phương tăng cường công tác nắm tình hình về sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp. Kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý theo quy định của pháp luật đối với các hành vi sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp là hàng giả, hàng kém chất lượng không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển tăng cường công tác tuần tra các tuyến, địa bàn trọng điểm trên bộ và trên biển để kịp thời ngăn chặn, phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép qua biên giới các loại vật tư nông nghiệp giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chịu trách nhiệm bảo đảm chất lượng vật tư nông nghiệp trên địa bàn; xác định việc quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết cần tập trung chỉ đạo quyết liệt hơn.
Bộ Thông tin và Truyền thông, các cơ quan thông tấn, báo chí phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương, lực lượng chức năng, đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, sử dụng vật tư nông nghiệp; công khai các tổ chức, cá nhân vi phạm; nêu gương người tốt, việc tốt trong công tác đấu tranh phòng, chống, tố giác, lên án các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp giả, không bảo đảm chất lượng.
Có thể thấy sự quyết tâm của Thủ tướng Chính phủ trong việc “dẹp loạn” cho thị trường VTNN. Hy vọng, với sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ cùng các Bộ, ngành, địa phương, thì tình trạng sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp giả, không đảm bảo chất lượng sẽ nhanh chóng bị đẩy lùi, trả lại sự “trong lành” cho thị trường vật tư nông nghiệp của nước nhà./.
Như Quỳnh (t/h)
